Địa Danh

Huyện Cẩm Xuyên là một huyện của tỉnh Hà Tĩnh, Việt Nam.

Vị trí địa lý

Huyện Cẩm Xuyên phía nam của huyện giáp huyện Kỳ Anh, phía bắc giáp thành phố Hà Tĩnh và huyện Thạch Hà, phía tây giáp huyện Hương Khê và một phần tỉnh Quảng Bình, phía đông giáp biển Đông.

Đây cũng là địa phương có dự án Đường cao tốc Hà Tĩnh – Quảng Bình đi qua đang được xây dựng.

Hành chính

Huyện Cẩm Xuyên hiện nay có 27 xã và thị trấn, gồm 2 thị trấn: Cẩm Xuyên (huyện lị), Thiên Cầm và 25 xã: Cẩm Bình, Cẩm Duệ, Cẩm Dương, Cẩm Hà, Cẩm Hòa, Cẩm Hưng, Cẩm Huy, Cẩm Lạc, Cẩm Lĩnh, Cẩm Lộc, Cẩm Minh, Cẩm Mỹ, Cẩm Nam, Cẩm Nhượng, Cẩm Phúc, Cẩm Quan, Cẩm Quang, Cẩm Sơn, Cẩm Thạch, Cẩm Thăng, Cẩm Thành, Cẩm Thịnh, Cẩm Trung, Cẩm Vịnh, Cẩm Yên.

Tất cả những tên xã hiện nay được thay đổi từ sau 1945 đến 1960 khác với các tên trước đây ví dụ vùng nam Cẩm Xuyên gồm các tổng cũ là Đan xuyên, Hoa Dục v.v... Các tên làng xóm ngày xưa cũng được thay đổi theo từng thời kỳ "khắc xuất" "khắc nhập" của hợp tác xã thời kỳ bao cấp, có làng từ năm 1960 đến nay thay đổi tên tới bốn năm lần. Tên trước đây của làng xã ở huyện Cẩm Xuyên rất cổ như Kẻ Gỗ, Kẻ Quèn, Lẻ La, Kẻ Lụi, Kẻ Hội v.v...cho đến nay chỉ còn tồn tại trong ký ức của những người sinh trước năm 1945, Nếu có ai đó ra đi trước cách mạng tháng tám thì nay trở về khó mà tìm được làng của mình nếu hỏi theo tên cũ.

Lịch sử

Sau năm 1975, huyện Cẩm Xuyên có 27 xã: Cẩm Bình, Cẩm Duệ, Cẩm Dương, Cẩm Hà, Cẩm Hòa, Cẩm Hưng, Cẩm Huy, Cẩm Lạc, Cẩm Lĩnh, Cẩm Lộc, Cẩm Long, Cẩm Minh, Cẩm Mỹ, Cẩm Nam, Cẩm Nhượng, Cẩm Phúc, Cẩm Quan, Cẩm Quang, Cẩm Sơn, Cẩm Thạch, Cẩm Thăng, Cẩm Thành, Cẩm Thịnh, Cẩm Tiến, Cẩm Trung, Cẩm Vịnh, Cẩm Yên.

Ngày 17-5-1986, thành lập thị trấn Cẩm Xuyên - thị trấn huyện lị huyện Cẩm Xuyên - trên cơ sở 91,5 ha diện tích tự nhiên với 130 nhân khẩu của xã Cẩm Tiến; 52 ha diện tích tự nhiên với 130 nhân khẩu của xã Cẩm Quan và 3.783 nhân khẩu là cán bộ, công nhân viên Nhà nước.

Ngày 19-11-1997, sáp nhập xã Cẩm Tiến vào thị trấn Cẩm Xuyên.

Ngày 3-10-2003, chuyển xã Cẩm Long thành thị trấn Thiên Cầm.

Truyền thống văn hóa

Quê hương của Hiến sát sứ Biện Hoành (1548-1556), Tổng Bí thư Hà Huy Tập và là quê gốc của gia đình cố Tổng Bí thư Lê Duẩn (xã Cẩm Duệ) ¹ . Đây cũng là quê hương của Thám hoa Lê Phúc Nhạc, Tả Thị lang Bộ Hình- hoàng giáp Dương Chấp Trung (1414-1469), Tiến sĩ Lê Tự, Hoàng giáp Biện Hoành,..; các Danh tướng Nguyễn Đình Đống, Nguyễn Đình Thạch, Nguyễn Đình Hoàn (thời Lê -Trịnh); nguyên Bộ trưởng Nguyễn Kỳ Cẩm, của anh hùng Phan Đình Giót, người lấy thân mình lấp lỗ châu mai trong chiến dịch Điện Biên Phủ.

Ngày nay có: Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến, Thứ trưởng Nguyễn Viết Tiến (Bộ Y tế Việt Nam); Nguyễn Thanh Bình- Bí thư tỉnh ủy Hà Tĩnh; Anh hùng Lao động Phạm Hùng; Giáo sư Đặng Quốc Phú, Nguyên Bí thư Tỉnh uỷ Hà Tĩnh Võ Kim Cự,...

Di tích và danh thắng

• Chùa Yên Lạc: ở xã Cẩm Nhượng là một công trình kiến trúc nghệ thuật

(Đã được Bộ Văn hóa- thông tin cấp bằng chứng nhận "Di tích lịch sử, văn hóa" cấp Quốc gia số 3211/BT-QD (12/12/94))

• Nhà lưu niệm Tổng Bí thư Hà Huy Tập: Xã Cẩm Hưng.
• Khu nghỉ mát Thiên Cầm
• Hồ Kẻ Gỗ và khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ.
• Công trình kiến trúc nghệ thuật quốc gia AM THÁP Cẩm Duệ (tại thôn quang trung Cẩm Duệ).
• Đền Nguyễn Biên ở xã Cẩm Huy: Danh nhân lịch sử- Văn hóa thế kỷ 15.
• Đền Lùm Sò (thôn Tân Hòa), đền Nha Quan (Tân Hòa), đền Pháp Hải (Hữu Hòa) Cẩm Hòa -Cẩm Xuyên- Hà Tĩnh
• Ngoài ra các xã có rất nhiều đền chùa bị thu gom tượng phật, đập phá, triệt hạ sau cách mạng tháng 8 nhất là thời kỳ những năm 1960. Đây là thời kì nhầm lẫn tai hại giữa mê tín di đoan và đời sống tâm linh của những người cách mạng vì vậy ngày nay xứ này rất hiếm đền chùa.
• Cầu Rác (Cẩm Trung), Cầu Họ (Cẩm Hưng), Cầu Na, Cầu Kho (Cẩm Thành) là những trận địa vô cùng ác liệt đã đi vào lịch sử của quân và dân Cẩm Xuyên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, để bảo vệ tuyến đường huyết mạch chi viện cho chiến trường miền Nam.
• Đình Hát: thuộc xóm Yên Lạc, xã Cẩm Yên, ngày xưa là nơi tổ chức các buổi hát ví của làng và cũng là nơi tổ chức lễ cúng tế cầu an, sinh hoạt cộng đồng của làng Yên Dượng. Trong những 1930 - 1931 Pháp đã đóng đồn ở đây hòng đàn áp phong trào cách. Tại đây cũng là nơi tụ họp của các vị cách mạng tiền bối trong phong trào cách mạng ba mươi, ba mốt của nhân dân Cẩm Xuyên.
• Giếng Vàng: thuộc xóm Gia Hội nay thuộc xã Cẩm Tiến (thị trấn Cẩm Xuyên). Giếng được đào dưới chân cồn cát trắng, nước giếng trước kia nỗi tiếng là tốt: trong suốt, không mùi, vị nhạt. Nước có tỷ trọng nhẹ, có thể pha vào rượi mà không cần phải lọc. Nơi đây trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ là một trận địa pháo cao xạ bảo vệ Cầu Họ, nhiều chiến sĩ bộ đội, dân quân đã anh dũng hy sinh tại đây, ngay trên sân gếng.

Lễ hội truyền thống

Ở xã Cẩm Nhượng có các Lễ hội lớn tổ chức hàng năm như sau:

• Hội Hạ Thủy

- Thời gian: Sau Tết Nguyên đán.

- Đặc điểm: Nhân dân trong vùng tổ chức lễ hạ thủy, cầu thần biển giúp cho ngư dân thuận buồm xuôi gió và hứa hẹn một mùa đánh bắt được nhiều tôm cá..

• Hội đua thuyền

- Thời gian: Mồng 4 Tết nguyên đán và các ngày lễ lớn trong năm.

- Đặc điểm: Hội đua thuyền được tổ chức nhằm chọn ra những tay đua cừ khôi và rèn luyện sức khỏe cho dân vùng sông nước; đồng thời là truyền thống của nhân dân địa phương để cầu yên xóm làng.

• Hội Nhượng bạn

- Thời gian: 30/6 âm lịch.

- Đặc điểm: Dựng đàn lễ ở bên sông, dâng hương, cầu khấn.

• Cờ người: tổ chức từ 2 đến sáng mùng 5 tết, các thôn xóm chọn những trai thanh nữ tú, những người có hình thể đẹp đứng cầm quân cờ. Các tay cao cờ thách đấu với nhau, phần thưởng của các trận thắng là những tràng pháo tay hay những lời thán phục. Hội chơi cờ thường được tổ chức trên các bãi đất trống đẹp đẽ hay các sân rộng, người xem đông vui, hồ hỡi và cổ vũ nhiệt tình.

Đặc sản:

- Bánh tráng Đông Hà (Cẩm Hà) nổi tiếng với vị thơm ngon, dòn. Bánh tráng kẹp cá ngần, chấm với nước mắm Cẩm Nhượng có hòa ít ớt bột, ăn kèm với rau kinh giới thì thật là ngon miệng và bổ dưỡng, chỉ ăn một lần là sau còn nhớ mãi. Thôn Đông Hà (Cẩm Hà) là nơi làm bánh tráng nổi tiếng xưa nay.

- Rượi Cẩm Yên: loại rượi nếp có mùi thơm đặc biệt, vị cay nhưng khi nhấp lại cảm giác ngọt, trong suốt, hơi sánh (nên được gọi là rượi côộc tóc - gốc rạ). Rượi có nồng độ từ 40 - 60 độ, uống say nhưng khi tỉnh, người cảm thấy khoan khoái, dễ chịu. Rượi được nấu bằng thứ nếp đặc sản. Lúa nếp chỉ xay bóc vỏ trấu (gạo nếp lứt), nấu cơm bằng nước Giếng Ngoài (hay nước mưa), ủ men thuốc bắc gia truyền. Chọn ngày ủ men có thời tiết đẹp (không nóng quá cũng không lạnh quá). Rượi nấu để càng lâu uống càng thích. Rượi nếp Cẩm Yên mà nhắm với nham côộc chuối thì thật là tuyệt vời.

- Khoai lang Mục Bài (thuộc xã Cẩm Hòa): loại khoai có củ to, vỏ màu tím, trồng trên đất cát, thu hoạch vào mùa hè. Khoai khi nấu chín thì rất bở và nhiều bột trắng, đặc biệt có mùi thơm hấp dẫn, vị bùi, ngọt và hơi béo. Khoai mà ăn cùng với cá trích tươi, cắn ngang con thì thật là thú vị. Nhiều người ăn khoai Mục Bài da dẻ trở nên hồng hào và tươi tắn. Ngày xưa loại khoai lang này là đặc sản tiến vua.

Giáo xứ

• Xứ Quèn Đông: thuộc xã Cẩm Lộc, là một xứ nổi tiếng về binh dân học vụ và tôn thờ Thiên Chúa. Mỗi năm số lượng học sinh đậu đại học rất cao vào những ngôi trường có tiếng của cả nước.
• Giáo xứ Ngô Xá thuộc xã Cẩm Quang là một xã có truyền thống đạo lâu đời, con người ở nơi đây giàu lòng yêu thương người, sống rất chân tình.
• Giáo xứ Vạn Thành thuộc xã Cẩm Thạch.
• Giáo xứ Nhượng Bạn thuộc xã Cẩm Nhượng.
• Giáo xứ Vĩnh Phước thuộc xã Cẩm Phúc.
• Giáo xứ Mỹ Hòa thuộc xã Cẩm hòa.
• Giáo xứ Lạc Sơn thuộc xã Cẩm Minh là một xã đang phát triển mạnh hiện nay.

Bản mẫu:Các đơn vị hành chính thuộc tỉnh Hà Tĩnh

Tham khảo

(Nguồn: Wikipedia)