Địa Danh

Hà Trung
Huyện
Địa lý
Tọa độ: 20°03′20″B 105°51′20″Đ / 20,05556°B 105,85556°ĐTọa độ: 20°03′20″B 105°51′20″Đ / 20,05556°B 105,85556°Đ
Diện tích	245,55 km2
Dân số (1999)
Tổng cộng	119.671 người
Vị trí Hà Trung trên bản đồ Việt Nam Hà Trung
Hành chính
Quốc gia	Việt Nam
Tỉnh	Thanh Hóa
Huyện lỵ	thị trấn Hà Trung
Thành lập	19821

Hà Trung là một huyện nằm ở phía bắc tỉnh Thanh Hóa.

Địa lý

Hà Trung Vị trí huyện Hà Trung trên bản đồ tỉnh Thanh Hóa

Hà Trung nằm bên sườn núi Tam Điệp, phía bắc giáp thị xã Bỉm Sơn, các huyện Yên Mô và thành phố Tam Điệp (Ninh Bình), phía nam giáp Hậu Lộc, phía tây giáp Thạch Thành và Vĩnh Lộc, phía đông giáp Nga Sơn. Đây là địa phương có tuyến Đường cao tốc Ninh Bình – Thanh Hóa đi qua đang được xây dựng.

Hành chính

Huyện Hà Trung gồm thị trấn Hà Trung (thường được gọi không chính thức là thị trấn Đò Lèn hay thị trấn Lèn) và 24 xã: Hà Bắc, Hà Bình, Hà Châu, Hà Đông, Hà Dương, Hà Giang, Hà Hải, Hà Lai, Hà Lâm, Hà Lĩnh, Hà Long, Hà Ngọc, Hà Ninh, Hà Phong, Hà Phú, Hà Sơn, Hà Tân, Hà Thái, Hà Thanh, Hà Tiến, Hà Toại, Hà Vân, Hà Vinh, Hà Yên.

Lịch sử

Huyện Hà Trung được hình thành từ rất sớm, là một trong những cái nôi của dân tộc Việt Nam: Thời thuộc Hán, là miền đất thuộc huyện Dư Phát. Thời Tam Quốc - Lưỡng Tấn - Nam Bắc triều, là miền đất thuộc huyện Kiến Sơ. Thời Tùy - Ðường, là miền đất thuộc huyện Nhật Nam và một phần thuộc huyện Sùng Bình. Thời Trần - Hồ, huyện Hà Trung thuộc châu Ái, trấn Thanh Ðô; phần đất phía Bắc huyện Hà Trung ngày nay nằm trong huyện Tống Giang, thuộc châu Ái. Thời thuộc Minh, là phần đất chủ yếu của huyện Tống Giang. Thời Lê, đổi Tống Giang thành Tống Sơn và đặt phủ Hà Trung gồm 4 huyện: Tống Sơn, Hoằng Hóa, Hậu Lộc, Nga Sơn. Trong đó, huyện Tống Sơn là huyện Hà Trung ngày nay. Thời Nguyễn, huyện Tống Sơn do phủ Hà Trung kiêm lý. Tống Sơn là đất xuất tích của triều Nguyễn.

Năm Gia Long thứ 3, Tống Sơn được gọi là quý huyện, Gia Miêu được gọi là quý hương. Về sau, huyện Tống Sơn được đổi thành phủ Hà Trung.

Sau năm 1945, phủ Hà Trung được đổi thành huyện Hà Trung, gồm 25 xã: Hà Bắc, Hà Bình, Hà Châu, Hà Đông, Hà Dương, Hà Giang, Hà Hải, Hà Lai, Hà Lâm, Hà Lan, Hà Lĩnh, Hà Long, Hà Ngọc, Hà Ninh, Hà Phong, Hà Phú, Hà Sơn, Hà Tân, Hà Thái, Hà Thanh, Hà Tiến, Hà Toại, Hà Vân, Hà Vinh, Hà Yên.

Năm 1967, thành lập thị trấn nông trường Hà Trung.

Năm 1977, thành lập thị trấn Bỉm Sơn. Cùng năm này, sáp nhập hai huyện Hà Trung và Nga Sơn thành huyện Trung Sơn.

Năm 1980, chia xã Hà Dương thành 2 xã: Hà Dương và Quang Trung.

Năm 1981, thị trấn Bỉm Sơn, thị trấn nông trường Hà Trung và 2 xã: Hà Lan, Quang Trung được tách ra để thành lập thị xã Bỉm Sơn.

Năm 1982, lại tách thành hai huyện như trước đây và lấy lại tên cũ là huyện Hà Trung, gồm 24 xã: Hà Bắc, Hà Bình, Hà Châu, Hà Đông, Hà Dương, Hà Giang, Hà Hải, Hà Lai, Hà Lâm, Hà Lan, Hà Lĩnh, Hà Long, Hà Ngọc, Hà Ninh, Hà Phong, Hà Phú, Hà Sơn, Hà Tân, Hà Thái, Hà Thanh, Hà Tiến, Hà Toại, Hà Vân, Hà Vinh, Hà Yên.

Năm 1988, thành lập thị trấn Hà Trung - thị trấn huyện lị huyện Hà Trung - trên cơ sở điều chỉnh 38,2 ha diện tích tự nhiên của xã Hà Bình; điều chỉnh 52,9 ha diện tích tự nhiên với 625 nhân khẩu của xã Hà Ninh; điều chỉnh 61,4 ha diện tích tự nhiên với 490 nhân khẩu của xã Hà Phong và điều chỉnh 8,7 ha diện tích tự nhiên với 320 nhân khẩu của xã Hà Ngọc.

Như vậy, huyện Hà Trung có 1 thị trấn và 24 xã như hiện nay.

Văn hóa

• Gia Miêu Ngoại trang quê hương nhà Nguyễn, sau khi vào Huế gây dựng cơ đồ, chúa Nguyễn đã về đây lập đền thờ và xây dựng lăng Triệu Tường ở xã Hà Long Hà Trung và coi đây là Quý Hương.
• Đình làng Yên (làng có đặc sản Mắm tép tiến Vua)
• Văn hóa Phật giáo có: Chùa Linh Xứng, Chùa Đô Mỹ, Chùa Long Cảm (Trang Các), Chùa Chiếu Bạch (Bình Lâm), Chùa Ban Phúc...
• Ba Bông - Thác Hàn là khu di tích văn hóa lễ hội nổi tiếng của Hà Trung vào tháng 6 âm lịch hàng năm, du khách thập phương đổ về cầu đảo theo tín ngưỡng Tứ Phủ thờ Mẫu điển hình là các đền: Ba Bông (thờ cô Bơ), Đền Hàn Sơn (thờ Đức ông Hàn Sơn), Đền Cây Thị (thờ Chầu Đệ Tứ Khâm Sai)..
• Đền Lý Thường Kiệt (Hà Ngọc), Đền Lê Phụng Hiểu (Hà Lâm),....là các ngôi đền thờ 2 vị danh tướng thời Lý
• Đình Phúc làng Bình Lâm (Hà Lâm) vào 6 tháng giêng âm lịch có hội làng đầu xuân: tế lễ, trò chơi dân gian....
• Cả huyện có 3 trường trung học phổ thông.

Tham khảo

(Nguồn: Wikipedia)